Fluke: Emniyet ile Özdeş 
Dağıtım sistemleri ve yükler daha karmaşık bir hale geldikçe geçici
aşırı voltaj olasılıkları da artmaktadır. Motorlar, kapasitörler ve ayrıca değişken hızlı sürücüler gibi güç dönüştürme ekipmanları aşırı
gerilim sıçramaları üreten temel unsurlar haline gelebilirler. Dış
mekan iletim hatlarına çarpan bir yıldırım da son derece tehlikeli yüksek enerji içeren geçici gerilimlere neden olabilir. Elektrik sistemlerinde
ölçümler yapıyorsanız bu geçici gerilimler "görünmez" ve büyük
ölçüde kaçınılmaz tehlike
kaynaklarıdır. Bunlar düşük voltajlı
güç devrelerinde düzenli olarak görülürler ve binlerce voltluk tepe değerlerine ulaşabilirler. Bu geçici gerilimlere karşı korunabilmeniz
için emniyet, test ekipmanlarının
içsel bir özelliği olmalıdır.


 

Emniyet Standartlarını Kimler Geliştirir?
IEC (Uluslararası Elektroteknik Komisyonu)
ölçüm, kontrol ve laboratuar kullanım amaçlı elektrik ekipmanlarının emniyetine yönelik uluslararası genel standartları geliştirmektedir. IEC61010-1 standardı aşağıda belirtilen ulusal standartların esasını oluşturmaktadır:

  1. ABD ANSI/ISA-S82.01-94
  2. Kanada CAN C22.2 No.1010.1-92
  3. Avrupa EN61010-1:2001

Tesisat Kategorilerine Göre Aşırı Voltaj
Tesisat kategorilerine göre aşırı voltaj IEC61010-1 standardı, ekipman ile güç kaynağı arasındaki mesafeye bağlı olarak aşırı voltaj kategorilerini (bkz. şekil 1 ve Tablo 1) ve elektrik dağıtım sistemlerinde oluşan geçici gerilim enerjisinin doğal damperini ortaya koymaktadır. Daha yüksek kategoriler güç kaynağına daha yakın olup daha fazla koruma gerektirir.

Her bir tesisat kategorisinde voltaj
sınırlandırmaları bulunur. Bir cihazın geçici gerilimlere azami dayanma kapasitesini
belirleyen unsur, tesisat kategorisi ile voltaj sınırlandırmasının kombinasyonudur.
IEC 61010 test prosedürleri üç ana kriteri göz önünde bulundurur: kararlı durum voltajı, tepe impuls geçici gerilim voltajı ve kaynak
empedansı. Bu üç kriter birlikte multimetre'nin gerçek voltaja dayanma değerini verecektir.
Bir kategori içinde daha yüksek bir çalışma
voltajı (kararlı durum voltajı) beklenebileceği
üzere daha yüksek bir geçici gerilim ile
ilişkilidir. Örneğin bir CAT III 600 V cihazı
6.000 V geçici gerilimlerle test edilirken bir
CAT III 1.000 V cihazı 8.000 V geçici
gerilimlerle test edilir.

Açık olmayan husus ise CAT III 600 V için söz konusu 6.000 V geçici gerilimi ile CAT II 1.000 V için geçerli 6.000 V geçici gerilim arasındaki farktır. Bunlar aynı değildir. Burada kaynak

empedansı devreye girmektedir. Ohm Kanunu (Amper = Volt/Ohm), CAT III için kullanılan 2Ω 'luk test kaynağının CAT II için kullanılan 12Ω 'luk test kaynağının akımından altı kat fazla gelecek olmasına karsın CAT III 600 V cihazı açık bir şekilde üstün bir geçici gerilim koruması sağlamaktadır. Bkz. Tablo 2.

Bağımsız testler emniyet uygunluğunun anahtarıdır.
Orijinal bir CAT III veya CAT II cihazı aldığınızı
nasıl bilebilirsiniz? Maalesef bu her zaman
kolay değildir. Bir imalatçının bağımsız bir sertifikasyon olmaksızın cihazının CAT II veya
CAT III olduğunu teyit etmesi mümkündür.
IEC (Uluslararası Elektroteknik Komisyonu) standartlar geliştirir ve teklif eder fakat
standartların uygulanmasından sorumlu
değildir. UL, CSA, VDE, TÜV gibi bağımsız bir
test laboratuarının veya resmi diğer bir onay kuruluşunun sembolü ve tescil numarasına
bakınız:

 
Bu semboller yalnızca ürünün, ulusal/ uluslararası standartlara bağlı olan kuruluş standardına göre yapılan testlerde başarılı olması halinde kullanılabilmektedir. Örneğin UL 3111 standardı EN61010-1 standardına bağlıdır. Mükemmel olmayan bir dünyada seçmiş olduğunuz cihazın emniyet testlerinden geçmiş olduğunu anlamanın
en güvenilir yolu budur.

 


Tablo 1

Aşırı Voltaj Kategorisi

Açıklama

Örnekler

CAT IV

Elektrik şebeke bağlantısı, ve harici iletkenler

• Alçak gerilim tesisat başlangıç noktası.
• Elektrik cihazları, primer aşırı akım koruma ekipmanları.
• Dış mekan ve servis girişi, Elektrik direğinden binaya servis girişi, cihaz ile panel arası.
• Ayrı binaya giden havai hat, kuyu pompasına giden yeraltı hattı.

CAT III

Tek fazlı ticari aydınlatma dahil üç fazlı dağıtım

• Şalt ve çok fazlı motorlar gibi sabit tesisatlarda bulunan ekipmanlar.
• Endüstriyel tesislerdeki bus ve besleme ünitesi.
• Besleme üniteleri ve kısa şube devreleri, dağıtım panosu cihazları.
• Büyük binalardaki aydınlatma sistemleri.
• Servis girişine kısa bağlantıları olan cihaz çıkışları.

CAT II

Tek fazlı alıcıya bağlı yükler

• Cihazlar, portatif aletler ve diğer evsel ve benzeri yükler.
• Çıkış ve uzun şube devreleri.
• CAT III kaynağından 10 metreden daha uzak çıkışlar.
• CAT IV kaynağından 20 metreden daha uzak çıkışlar.

CAT I

Elektronik

• Korumalı elektronik ekipmanlar.
• Geçici gerilim aşırı voltajları gereken düşük seviyede sınırlandırmak için ölçümler yapılan
(kaynak) devrelere bağlı ekipmanlar.
• Bir fotokopi makinesinin yüksek voltajlı kesiti gibi yüksek sargı rezistanslı transformatörden
türetilen yüksek voltajlı, düşük enerjili kaynak.


Aşırı voltaj tesisat kategorileri. IEC 61010-1 düşük voltajlı (< 1000V) test ekipmanları için geçerlidir.